Contribuições para as relações entre teatro e literatura: a leitura do texto dramático barroco

Visualizações: 7069

Autores

  • Carlos Gontijo Rosa Pontifícia Universidade Católica de São Paulo

Palavras-chave:

Teatro ibérico, Teatro barroco, Leitura, Texto dramático, Literatura dramática

Resumo

A partir de um olhar mais atento ao teatro barroco produzido na Península Ibérica nos séculos XVII e XVIII, e tomando a dramaturgia de António José da Silva, o Judeu, último representante de peso dessa corrente do pensamento artístico, este artigo visa apontar algumas questões pertinentes à leitura de textos dramáticos. Ao ler um texto, questões inerentes ao seu contexto de produção e ao seu gênero permeiam o entendimento do seu leitor, além de, em se tratando de um texto de teatro, as questões específicas da relação entre texto e cena. Assim, se o entendimento do texto passa pela questão da narrativa que é contada, ele a extrapola quando requer de seu leitor uma imaginação ativa e atuante para a concretização da proposta da peça – afinal, um texto dramático foi escrito (ao menos numa visão geral) com vistas primeiras à representação no palco, e não a leitura na página. Ao propor que o leitor, nesse contexto, é também ator e encenador mental do texto, são dadas chaves para a leitura do texto dramático.

Biografia do Autor

Carlos Gontijo Rosa, Pontifícia Universidade Católica de São Paulo

Doutor em Letras (Literatura Portuguesa) Universidade de São Paulo -Brasil, com período sanduíche em Universidad Complutense de Madrid – Espanha. Realizou estágio pós-doutoral na Literatura Brasileira pela Universidade de São Paulo – Brasil. Atualmente é pós-doutorando em Estudos da Linguagem na Pontifícia Universidade Católica de São Paulo sob supervisão da Profa. Dra. Beth Brait com financiamento da Fundação de Amparo à Pesquisa do Estado de São Paulo (FAPESP). ORCID iD: https://orcid.org/0000-0001-6648-902X.  E-mail: carlosgontijo@gmail.com.

Referências

ABELLAN, Joan. “El text dramàtic”. In: SALA, Jordi (ed.). Deu lliçons sobre teatre: text i representació. Girona: Servei de Publicacions de la Universitat de Girona, 2000, p. 35-43.

ARISTÓTELES. A Poética Clássica. Tradução de Jaime Bruna. São Paulo: Cultrix, 2005.

BALL, David. Para trás e para frente: um guia para leitura de peças teatrais (1983). Tradução de Leila Coury. São Paulo: Perspectiva, 2008.

BLOCK, Anita. The changing world in plays and theatre. Boston: Little, Brown and Company, 1939.

CALDERÓN DE LA BARCA, Pedro. La vida es sueño (1635). Edición electrónica de Matthew D. Stroud basada en la edición electrónica de Vern Williamsen y J. T. Abraham disponsible en la colección de la Association for Hispanic Classical Theater, Inc.

COCO, Pina. “Teatro é literatura?”. Revista paLavra, v. 7, p. 124-128, 2000.

GARCÍA BARRIENTOS, José Luis. Cómo se comenta una obra de teatro. Madrid: Síntesis, 2007.

GÓMEZ, Jesús. “Una visión sobre el personaje del gracioso en la crítica actual”. In: LORENZO, Luciano García (ed.). La construcción de un personaje: el gracioso. Madrid: Fundamentos, 2005.

GONTIJO ROSA, Carlos. Ecos de Medeia no teatro português do século XVIII. Calíope: presença clássica, Rio de Janeiro, 7Letras, v.23, 2013, p.9-28.

GONTIJO ROSA, Carlos. O labirinto ibérico do amor. In: SILVA, Antônio José da. O labirinto de Creta. Rio de Janeiro: Vermelho Marinho, 2016.

GONTIJO ROSA, Carlos. Escrito para a cena barroca: a contextualização histórica na leitura contemporânea de textos dramáticos antigos. Veredas: Revista da Associação Internacional de Lusitanistas, n.30, p.43-55, jul./dez. 2019.

GONZÁLEZ, Aurelio (ed.). Texto y representación en el teatro del Siglo de Oro. México: El Colegio de México, Centro de Estudos Lingüísticos y Literarios, 1997.

HAZA, José María Ruano de la. “Un gracioso en busca de un actor: La villana de Getafe, de Lope de Vega”. In: LORENZO, Luciano García (ed.). La construcción de un personaje: el gracioso. Madrid: Fundamentos, 2005.

INGARDEN, Roman. A obra de arte literária (1965). Tradução de Albin E. Beau, Maria da Conceição Puga e João F. Barrento. 2ª. edição. Lisboa: Calouste Gulbenkian, 1979.

KOPELMAN, Isa Etel. “Questões de texto e cena”. Pitágoras, 500, v. 1, p. 62-71, outubro/2011.

LAZZARATTO, Marcelo. “Improvisação, uma necessidade”. Pitágoras, 500, v. 2, p. 33-41, abril/2012.

LEWIS, C.S. A experiência de ler (1961). Tradução e notas de Carlos Grifo Babo. Porto: Porto Editora, 2000.

OLIVA, Salvador. “Literatura dramàtica i teatre”. In: SALA, Jordi (ed.). Deu lliçons sobre teatre: text i representació. Girona: Servei de Publicacions de la Universitat de Girona, 2000, p. 11-20.

PALLOTTINI, Renata. Dramaturgia: a construção da personagem (1989). São Paulo: Perspectiva, 2015.

RODRÍGUEZ CUADROS, Evangelina. La técnica del actor español en el Barroco: hipótesis y documentos. Fuenlabrada: Editorial Castalia, 1998.

ROSENFELD, Anatol. “Literatura e personagem”. In: CANDIDO, Antônio et al. A personagem de ficção. 11ª edição. São Paulo: Perspectiva, 2007.

RUIZ RAMON, Francisco. Estudios de teatro español clásico y contemporáneo. Madrid: Fundación Juan March, 1978.

SALA, Jordi. “El teatre com a discurs narratiu de ficció”. In: Deu lliçons sobre teatre: text i representació. Girona: Servei de Publicacions de la Universitat de Girona, 2000, p. 21-34.

SILVA, Antônio José. Obras completas. Prefácio de José Pereira Tavares. Lisboa: Sá da Costa, 1957-1958. 4 volumes.

SILVEIRA, Francisco Maciel. Concerto barroco às óperas do Judeu. São Paulo: EDUSP/ Perspectiva, 1992.

WILLIAMS, Raymond. Drama em cena. Tradução de Rogério Bettoni. São Paulo: Cosac Naify, 2010.

ZATARAIN, Martha Elena Munguía. “Configuración dramática de El condenado por desconfiado”. In: GONZÁLEZ, Aurelio (ed.). Texto y representación en el teatro del Siglo de Oro. México: El Colegio de México, Centro de Estudos Lingüísticos y Literarios, 1997.

Downloads

Publicado

24-12-2021

Como Citar

Gontijo Rosa, C. (2021). Contribuições para as relações entre teatro e literatura: a leitura do texto dramático barroco . VALITTERA - REVISTA LITERÁRIA DOS ACADÊMICOS DE LETRAS, 1(4), 207–229. Recuperado de https://periodicosonline.uems.br/index.php/valit/article/view/6158